The Persian Calendar: A Symbol of Cultural Authenticity and National Identity
نویسنده: محمدحسین موسوی نسب
در طول تاریخ بشر، بسیاری از تمدن‌های جهان تقویم‌های خاص خود را داشته‌اند. از آن جمله می‌توان به مصریان، سومریان، چینی‌ها، یهودی‌ها، هندوها، مسیحیان، عرب‌ها، آزتک‌ها و ایرانیان اشاره کرد. تا جایی که می‌دانیم ایرانیان از زمان هخامنشیان (حدود 2500 سال پیش) گاهشمار ویژه خودشان را داشته‌اند. پس از آمدن اعراب به ایران و استقرار حکومت خلافت اسلامی، استفاده از تقویم اسلامی (هجری قمری) به تدریج در ایران رواج یافت. پس از آن گاهشمارهای اسلامی و ایرانی برای صدها سال در ایران استفاده می‌شد، هرچند که تقویم اسلامی در برخی سده‌ها رایج‌تر و رسمی‌تر شد. به عنوان نمونه، اکثر کتاب‌ها یا همان نسخه‌های خطی دانشمندان و ادیبان ایرانی در طول صدها سال دارای تاریخ تقویم اسلامی (هجری قمری) بوده‌اند، از جمله آثار دانشمندان مشهوری چون ابن سینا، رازی، عمر خیام و بیرونی.
از اوایل سده 12 خورشیدی (1800 میلادی)، در دوره قاجار و به ویژه پس از جنگ‌های روسیه و ایران، به نظر می‌رسد که به مرور عموم مردم ایران به فرهنگ و تمدن اصیل ایرانی خودشان، به ویژه ایران پیش از اسلام، علاقه‌مند شدند. از این رو پس از گذشت چندین سده به تدریج به استفاده از گاهشمار ایرانی روی آوردند و برای نمونه از آن در نوشتن تاریخ انتشار کتاب‌ها به جای هجری قمری استفاده کردند. در این میان، موارد معدودی هم وجود داشت که برخی چاپخانه‌های اواخر دوران قاجار تاریخ انتشار کتاب‌ها را بر اساس تقویم مسیحی بر روی ترجمه‌های فارسی منتشرشده خود در ایران نوشتند. در آغاز سلطنت پهلوی، از شواهد پژوهشی این گونه به نظر می‌رسد که دیگر از تقویم اسلامی (هجری قمری) برای نوشتن تاریخ انتشار کتاب در ایران استفاده نمی‌شد و گاهشمار ایرانی به طور کامل جایگزین آن شده بود. این پدیده جهان کتاب ایران نیاز به پژوهش بیشتری دارد.
به مرور زمان در سرتاسر جهان استفاده از تقویم‌های بومی کمتر و در موارد زیادی منسوخ شد و به جای آن گاهشمار مسیحی یا اروپایی (ژولیان و سپس گریگوریان) در سراسر جهان رواج یافت. امروزه در اکثر کشورها، تقویم سنتی و بومی‌شان بیشتر جنبه تشریفاتی دارد که فقط برای مراسم ملی و مذهبی استفاده می‌شود. برای مثال اکنون در چین و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس تمام امور اقتصادی، بازرگانی و سیاسی داخلی کشور (منظور تعاملات درون کشور و بین خودشان، نه ارتباط با خارجی‌ها و جهان) را بر اساس گاهشمار مسیحی یا اروپایی انجام می‌دهند، نه تقویم بومی خودشان!
تا جایی که می‌دانیم ایران تنها کشور دنیای نوین است که به جای گاهشمار مسیحی از تقویم اصیل خودش (گاهشمار ایرانی) برای همه جنبه‌های زندگی اعم از اقتصادی، بازرگانی، اجتماعی و سیاسی استفاده می‌کند. گاهشمار ایرانی با قدمت حداقل 2000 ساله یکی از قدیمی‌ترین گاهشمارهای جهان است که چندین بار اصلاح شده است. طبق پژوهش‌ها به نظر می‌رسد که گاهشمار ایرانی دقیق‌ترین تقویم بر اساس اعتدال فصلی کره زمین باشد و آغاز سال آن (یعنی نوروز) به طرز شگفت‌انگیزی با آغاز دقیق بهار در طبیعت هماهنگ است. گاهشمار ایرانی به دلیل دقت بالا و همسویی بی‌نظیرش با طبیعت، نمادی از دانش ژرف، اصالت فرهنگی و حکمت یک تمدن کهن است، واقعیتی که قطعا هر پژوهشگری را مجذوب خود می‌کند.
متنی که خواندید ترجمه بخشی کوتاه از متن پایان‌نامه دکتری جناب آقای محمدحسین موسوی نسب در دانشگاه سوربن می‌باشد که در آن پدیده وجود گاهشمار اصیل ایرانی در دنیایی که همه کشورها از تقویم مسیحی استفاده می‌کنند را برای خوانندگان غیرایرانی و غیرفارسی‌زبان به طور مختصر شرح می‌دهد. پس از انتشار رسمی این پایان‌نامه می‌توانید به نسخه اصلی چاپ شده آن جهت استناد ارجاع دهید.
برای دیدن این مطلب در اینستاگرام و به اشتراک‌گذاری آن بر روی این لینک بروید:
https://www.instagram.com/p/C4q6OvysD6O/?utm_source=ig_web_copy_link&igsh=MzRlODBiNWFlZA==
چگونه به این اثر ارجاع دهیم؟
Mousavinasab, MH (2025). The Persian Calendar: A Symbol of Cultural Authenticity and National Identity, Luxetranslate. March 2. Available at: https://luxetranslate.com/blog/articles/P45357-persian-calendar-a-symbol-of-cultural-authenticity.html
